English / ქართული /








Journal number 2 ∘ Anna Tandilashvili
The Role of City Branding in Competitive Advantages of City’s Market Positioning

City branding is a relatively new approach of marketing research and aims analyzing modern city positioning on global markets and evolving strategies for its development. A brand is a characteristic of city’s competitive identity and demonstrates and promotes its political, socialeconomic and cultural potential as the object of branding is identifying the strengths for their elevation. Thus, city branding is an important subject for scientific researchers, governing bodies and other interesting parties.

The article analyses the main criteria and indexes for city competitiveness evaluation. It examines the role of branding in the process of city positioning on global markets based on recent scientific literature and empirical examples of city branding strategies.

Keywords: City Branding; City Competitiveness; City positioning; Strategic Development; Brandcampaign; Creative City.

JEL Codes: M30, M31, O18

ბრენდინგის როლი ქალაქის საბაზრო პოზიციონირების კონკურენტულ უპირატესობებში

ქალაქის ბრენდინგი მარკეტინგული კვლევის შედარებით ახალი მიმართულებაა, რომელიც მიზნად ისახავს თანამედროვე ქალაქის გლობალურ ბაზრებზე პოზიციონირების შესწავლას და მისი განვითარების სტრატეგიის დაგეგმვას. ბრენდი ქალაქის კონკურენტული იდენტობის მახასიათებელია, იგი ახდენს მისი პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური თუ კულტურული შესაძლებლობების დემონსტრირებას და პოპულარიზაციას. ბრენდინგის მიზანია ქალაქის ძლიერი მხარეების გამოკვეთა, მისი პოზიციონირება და გაძლიერება. ამდენად, ქალაქის ბრენდინგი აქტუალური საკითხია მეცნიერ-მკლევარების, სახელმწიფო მმართველი ორგანოების და სხვა დაინტერესებული მხარისათვის.

სტატიაში მოცემულია ქალაქის კონკურენტუნარიანობის შეფასების კრიტერიუმები და ძირითადი ინდექსები. განხილულია ბრენდინგის როლი საერთაშორისო ბაზრებზე ქალაქის პოზიციონირების პროცესში, რისთვისაც შესწავლილია უახლესი სამეცნიერო კვლევები და ქალაქების კონკრეტული ბრენდ-სტრატეგიები.

საკვანძო სიტყვები: ქალაქის ბრენდინგი, ქალაქის კონკურენტუნარიანობა, ქალაქის პოზიციონირება, სტრატეგიული განვითარება, ბრენდ-კამპანია, კრეატიული ქალაქი.

თანამედროვე ეპოქაში ქალაქების განვითარება „ცოდნის ინდუსტრიას“ ემყარება, მეგა და მეტროპოლისები თანდათან იდეაპოლისებად იქცევა, მათი კონკურენტუნარიანობის ზრდას, ნოუ-ჰაუსთან ერთად, ახალი გამოყენებითი და ფუნდამენტური იდეების შექმნა განაპირობებს. კონკურენტულ ბრძოლაში დომინანტი ინტელექტუალური კაპიტალი ხდება, ქალაქების ეკონომიკური აღმავლობა, საერთაშორისო კავშირების გაფართოებასთან ერთად, სულ უფრო მეტად მასშტაბურ ინოვაციებზე, ინტელექტუალური კაპიტალის და ბიზნეს-იდეების გენერირებაზე, ინფორმაციული ტექნოლოგიების, განათლების, ხელოვნების და კულტურის მხარდაჭერაზე ხდება დამოკიდებული. ასეთი აქტივობა ქალაქის დადებითი იმიჯის შექმნას ემსახურება, იმიჯის ამაღლების გზით, ქალაქების ცნობადობის და მათი პოპულარობის ზრდის ეფექტურ საშუალებად ბრენდინგია მიჩნეული.

 ბრენდინგი-ქალაქის კონკურენტუნარიანობის ამაღლების მნიშვნელოვანი ფაქტორი

 ქალაქის პრომოცია აუცილებლად მოითხოვს მისი მენეჯმენტის ევოლუციის ეტაპების სრულყოფილ გამოკვლევას, იმის შესწავლას, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ურბანული რეგენერაცია იმიჯის რეკონსტრუქციისა და ქალაქის მარკეტინგისათვის. განსაკუთრებული შესწავლის საგანია ქალაქის ბრენდად ჩამოყალიბების ეტაპი, ამ მიზნით გამოყენებული ტექნოლოგიები და მისი გავლენა ქალაქის იმიჯზე. ბრენდირება მრავალ მარკეტინგულ მიდგომას ემყარება: რეკლამირება, ივენთების, პერსონალური გაყიდვების, R-ის ორგანიზება, ტურისტების პოზიტიური განწყობების შექმნა, ინოვაციური და კრეატიული მედიამესიჯების გამოყენება, საინფორმაციო მხარდაჭერა და სხვ. გლობალურ ბაზრებზე ქალაქების ბრენდად ქცევისათვის მნიშვნელოვანი როლის შესრულება პოლიტიკურ, კულტურულ, სპორტულ ღონისძიებებს შეუძლია, რაც მის სწორად ორგანიზებას და რეკლამირებას მოითხოვს, მიზნობრივი აუდიტორიის ცნობიერ აღქმაზე პოზიტიური ზემოქმედების მიზნით.

ქალაქის ბრენდინგი - ეს არის ბრენდის მიზანმიმართული ჩამოყალიბების, ე.ი. ქალაქის იდენტობის ძიების, გამოხატვის და განვითარების პროცესი. ქალაქის მნიშვნელობის, მისი კონკურენტული უპირატესობების და უნიკალურობის ასახვით, ბრენდი ქმნის ქალაქის იმიჯს, რომელიც მიმზიდველი და სასურველი ხდება მომხმარებლისათვის. ცნობილია, რომ სახელმწიფოს იმიჯზე აქტიურ გავლენას ახდენს ქვეყანაში საყოველთაოდ აღიარებული დარგების და საქმიანობის სფეროების არსებობა. მაგ: გერმანიის ბიზნეს-იმიჯი ათწლეულების მანძილზე იქმნებოდა Mersedes,Volkswagen,Simens და სხვა ბრენდირებული ფირმების მიერ, ამასთან, თვით გერმანიის არსებული რეპუტაცია ხელ უწყობს მისი ახალი პროდუქტის პოპულარიზაციას და დადებითი იმიჯის შექმნას. იაპონია თავად არის ბრენდი ელექტრონული საქონლის ბაზარზე. პროდუქციისა და ქვეყნის ერთიანი უნიკალური ბრენდის მაგალითია ფრანგული სუნამო და ღვინო, იტალიური სამზარეულო, ინგლისური მატყლის ქსოვილი, შვეიცარიული საათების, საფინანსო და ტურისტული პროდუქტის წარმოება, ბელგიური შოკოლადის, ჰოლანდიის და ისრაელის სოფლის მეურნეობის პროდუქციის წარმოება და სხვა. ქვეყნის ბრენდს, სასაქონლო ნიშანთან ერთად, ხშირად მისი კულტურული ფასეულობებიც აყალიბებს. მაგალითად, აშშ-ს იმიჯი უაღრესად განვითარებული მეცნიერებით და განათლებით, სრულყოფილი დემოკრატიული სისტემით ჩამოყალიბდა, ფინეთის საერთაშორისო იმიჯს okia-თან ერთად, ე.წ. „ფინური აბანოც“ განსაზღვრავს, ირლანდიის საერთაშორისო ცნობადობა ლუდთან ერთად, River ance-მა განსაზღვრა, ხორვატიის იმიჯზე დადებითი გავლენა იქონია ეროვნული ნაკრების წარმატებამ ფეხბურთში და ა. შ. ქვეყნების მსგავსად, ქალაქების იმიჯს მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მათი სამეურნეო აქტივობები და ცხოვრების ძირითადი მიმართულებები.

ქალაქის კონკურენტუნარიანობის ზრდის სულ უფრო მეტად გავრცელებული მექანიზმი ხდება ქალაქის ბრენდინგი. ამ მიზნით საჭიროა განისაზღვროს ქალაქის რესურსები, მისი უნარები, საკვანძო ფასეულობები, უნდა ჩამოყალიბდეს სათანადო მიდგომები და ბრენდირების პრინციპები. ამ ფაქტორების კომბინირების გზით, უნდა მოხდეს ცალკეული მიზნობრივი ჯგუფისათვის მათი დიფერენცირება, რის საფუძველზეც შემუშავდება ინტეგრირებული ბრენდ-პლატფორმა, შემდეგ კი - კომუნიკაციური სტრატეგია და მისი რეალიზაციის გეგმა. ქალაქის ბრენდირებაში მონაწილეობს მისი ე.წ. „სახის ფორმულა. ეს არის 2-3 ობიექტი, რომელსაც სტუმართათვის პირობითად მომგებიანი ვიზუალური და დასამახსოვრებელი რეპრეზენტაცია აქვს. „სახის ფორმულაში“ მონაწილეობს არტფაქტორები, რაც ხაზს უსვამს რა შედარებით მნიშვნელოვან კომპონენტებს, მთლიანობაში ემსახურება ფართო კონტექსტით ქალაქის იმიჯის წინ წაწევას. სახე-არქეტიპების მოდელი საშუალებას იძლევა გამოიყოს დომინანტი ელემენტები ქალაქის იმიჯის წინ წაწევის სხვადასხვა სტრატეგიის შექმნის მიზნით, როგორიცაა – „ტექსტური იმიჯის“, „მითოლოგიური სახის“, „შინაარსობრივი იმიჯის“ და სხვა სტრატეგიები. აუცილებელია ჩვევების, რესურსების და უნარების იმგვარი კომბინირება, რომ მან უზრუნველყოს თითოეული მიზნობრივი ჯგუფისთვის რელევანტური უპირატესობები და ინფორმაციის აღქმადი წვდომა მათი ცნობიერებისათვის.

მარკეტინგი ადგილის შეფასების მრავალ მეთოდს და ინსტრუმენტს იცნობს, ყველაზე მეტად გამოიყენება გლობალური კონკურენტუნარიანობის ინდექსი (IMD), GCI ინდექსი, IRX ინდექსი, სააგენტო RCR R-ის სამომხმარებლო კალათა, ბრიტანული ჟურნალის The Ekonomist-ის რეიტინგი, მსოფლიო ქალაქების ბრენდის რეიტინგი (NBI), ასევე SWOT, STEP, ABC და XYZ – ანალიზები. თითოეული ეს ინდექსი ემსახურება ქალაქების განვითარების დონის, მათი კონკურენტული უპირატესობების განსაზღვრას და ანალიტიკური შეფასების გზით, განვითარების ყველა ძირითადი რესურსის გამოვლენას. The Ekonomist-ის კვლევებით საუკეთესო საცხოვრებელი პირობები (კრიტერიუმები: სტაბილური გარემო, განათლება, კულტურა, ინფრასტრუქტურა, ჯანდაცვა) დაფიქსირდა მელბურნში, ვენაში, ტორონტოში, პარიზი 16-ე ადგილზე აღმოჩნდა, ნიუ-იორკი 56-ზე და ა. შ. პოტენციური შესაძლებლობების გამოყენების ოპტიმიზაცია და სწორი მართვა ამ რესურსებს ქალაქების ბრენდირების და მათი იმიჯის ზრდის რეალურ საშუალებად აქცევს.

ქალაქის მაღალ იმიჯზე და კონკურენტულ უპირატესობებზე ნათლად მეტყველებს ტურისტების სიმრავლე, ეს ქალაქის პოპულარობის და მიმზიდველობის ერთ-ერთი რეალური მახასიათებელია. შემოსავლების ზრდასთან ერთად, ტურისტები ქალაქის რეკლამირებას და პოპულარიზაციას ახდენენ. სწორედ ტურისტების შეხედულებაა ძალიან მნიშვნელოვანი ქალაქის იმიჯის სრულყოფისთვის, იმაზე მეტად, ვიდრე ნებისმიერი რეკლამა თუ ოფიციალური ინფორმაცია. PR-ის სპეციალისტების ამოცანაა ქალაქის ისეთი პოზიტიური იმიჯის შექმნა, რომელიც სულ უფრო მეტ ტურისტს დააინტერესებს. ამ თვალსაზრისით საქმიანობის რამდენიმე მიმართულება გამოიყენება: მასმედიასთან თანამშრომლობა, საინფორმაციო ცნობარების გამოშვება, სარეკლამო მოგზაურობების ორგანიზება, მსხვილი ღონისძიებების ჩატარება, საერთაშორისო ტურისტულ გამოფენებში მონაწილეობა, საერთაშორისო საინფორმაციო ინტერნეტ-საიტების შექმნა, ქალაქის სტრატეგიული განვითარების გეგმის ძირითადი მიმართულებების ფართო საზოგადოებისათვის შეთავაზება კონფერენციებზე, „მრგვალ მაგიდასთან“ სპეციალისტების მოწვევა, საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვა [1]. 

ადგილის ბრენდინგის პროცესში პოპულარული ხდება ღონისძიებების (EVENT) ორგანიზება. მაგალითად, რ. ჯანისკი მიიჩნევს, რომ ღონისძიებების ეფექტი იმიჯის შესახებ ასოციაციური სურათის განვრცობაში მდგომარეობს, ეს ღონისძიებები ქალაქებს უფრო მრავალფეროვანს, იმიჯს კი – ცოცხალს და მდიდარს ხდის [2]. ღონისძიებების მენეჯმენტის ერთ-ერთი წამყვანი მკვლევარი დ. გეტცი ღონისძიებას განმარტავს როგორც დასვენებისა და სოციალური აქტივობის შეხამების განუმეორებელ შესაძლებლობას, იგი ემსახურება ტურისტების მოზიდვას, დასაქმების ზრდას, ადგილის იმიჯის განვითარებას, ადგილობრივი მოსახლეობის თვითშეფასების ზრდას [3]. ცივილიზებულ სამყაროში ოჯახების უმეტესობა დასვენების ადგილის არჩევანს სწორედ სხვდასხვა შემეცნებით თუ გასართობ ღონისძიებას უკავშირებს.

ადგილის პოპულარიზაციაში, მისი პოზიტიური იმიჯის შექმნაში განსა- კუთრებით ხშირად გამოიყენება Co-branding– ადგილის და ღონისძიებების ერთობლივი კომუნიკაციის მეთოდი. ორი ან მეტი ბრენდის ერთობლივი კომუნიკაცია ზრდის თითოეული მათგანის ცნობადობას, ამყარებს, ცვლის და ამდიდრებს მათთან დაკავშირებულ ასოციაციურ სურათს, რისთვისაც საჭიროა ადგილისა და ღონისძიებებს შორის გარკვეული თანხვედრის არსებობა (Match-up). ამ ბრენდ-ტექნოლოგიის კარგი ნიმუშია ავსტრალიის ჩრდილო-აღმოსავლეთის ორი საკურორტო ადგილის მაგალითი – „ორქოს სანაპირო“ და „მზიანი სანაპირო“. პირველთან დაკავშირებულია დროის გატარება, აღტაცება, კაზინო, შოპინგი, ღამის ცხოვრება, მეორესთან კი - ტროპიკული ტყის, საოჯახო დასვენების, სიმშვიდის, რელაქსაციის ასოციაციები. ორივე კურორტის ბრენდის გასაძლიერებლად გამოიყენება კულტურული თუ ისტორიული ღონისძიებები.

ქალაქის ბრენდის და ივენთების კორორდინაციის საუკეთესო მაგალითია სიდნეის ოლიმპიადა. ავსტრალიის ტურიზმის კომისიის დასკვნით [4], სიდნეიმ ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ქვეყნის აღქმა ოლიმპიადასთან ასოცირებულიყო. იგი გახდა ადგილის და ივენთის ერთობლივი კომუნიკაციის საუკეთესო მაგალითი და Co-Branding-ის საუკეთესო ნიმუში ბრენდინგის მენეჯერებისთვის. ქვეყნის ლოგოტიპი (კენგურუ) განთავსდა ოლიმპიური თამაშების სიმბოლიკის გვერდით, რამაც ადამიანთა ცნობიერებაში ერთმანეთს დაუკავშირა ადგილი და ღონისძიება. ოლიმპიური თამაშების ტრანსლაციის პარალელურად მაყურებელი ბევრ ინფორმაციას იღებდა ავსტრალიის შესახებ. ამ გზით მიწოდებული ინფორმაციის მედიადაფარვა 2,1 მლრდ დოლარად შეფასდა [5], საინტერესო იყო ახალ ზელანდიური კომპანიის – Midle-earchOfficial Airlines რეპოზიციონირება, რომელიც მგზავრებს მოუწოდებდა გამგზავრებულიყვნენ არა ახალ ზელანდიაში, არამედ „ბეჭდების მბრძანებელის" ფანტასტიკურ სამფლობელოში. მრავალ სხვა მარკეტინგულ აქტივობასთან ერთად, საბოლოო ანგარიშით, სიდნეის ბრენდინგის სტრატეგია უაღრესად წარმატებული გახდა ახალი ზელანდიისავის [6].

ქალაქის ბრენდინგი მოითხოვს მისი საკვანძო ფასეულობების და მუშაობის მიმართულებების განსაზღვრას, რის საფუძველზეც აიგება ქალაქის განვითარების სტრატეგია. მსოფლიო ლიდერები - ნიუ-იორკი, ლონდონი, ყურადღებას ამახვილებენ ფინანსურ მომსახურებაზე, ტურიზმსა და გართობაზე, ამასთან, მათი ბრენდი არ იზღუდება მხოლოდ ერთი მიმართულებით და თითოეულის ბრენდინგი განსხვავებულია ერთმანეთისაგან. ნიუ-იორკი მეწარმეობის, კელთიდღეობის სიყვარულის ქალაქია, ლონდონი კი ადგილი, სადაც არანაკლებ უყვართ სიცოცხლე, მაგრამ ამასთან ერთად, იგრძნობა ე.წ. ბრიტანული „მაღალი საზოგადოების მსუბუქი არომატი“. ქალაქებისათვის დამახასიათებელი ასეთი ინდივიდუალისტური ნიშნები ხელს უწყობს მის ბრენდად ჩამოყალიბებას, რაც დროთა განმავლობაში ამაღლებს ქალაქის იმიჯს.

ბრენდი ის ფასეულობაა, რომელიც ქალაქის განუმეორებელ ორიგინალურ სამომხმარებლო ნიშნებს, მის იდენტურობას ასახავს, ეს, უპირველეს ყოვლისა, ბრენდის იდეა და ბრენდის ელემენტებია /ლოგოტიპი, დევიზი, სი ბოლიკა/. ბრენდის დანიშნულება დადებითი შთაბეჭდილების მოხდენა, პოზიტიური ასოციაციების ფორმირება და ამ შთაბეჭდილებების დადასტურებაა მიზნობრივ აუდიტორიასთან ბრენდის ურთიერთობის დროს. ბრენდის ჩამოყალიბება მისი საერთო ჩანაფიქრის, ქალაქის ბრენდის კონცეფციის შექმნით იწყება. კონცეფციის საფუძველი ბრენდის იდეაა, რომელიც ქალაქის იდენტობას ასახავს. ქალაქის ბრენდინგის დასამახსოვრებელი კონცეფციები შექმნეს ამსტერდამმა – “I Amsterdam~,ვენამ – “Viena-now or newver~, სან-დიეგომ – “Happy Happens~, ედინბურგმა – „შთამაგონებელი ქალაქი“ – /Inapiring Capital/, /, რომის – „მარადიული ქალაქი” – /Eterlan City/, დუბაის – „სილიკონი ქვიშისგან“ – /Sand to Silikon/. ლას-ვეგასმა – „Whathappens here, stays here". გამოცემა „გარდიანმან 2008 წელს გამოაქვეყნა ქალაქის ბრენდინგთან დაკავ- შირებით ოთხი ექსპერტის /რობერტ ჯონსი, ჯონათან გები, მაიკლ ჰამილტონი, მარკუს მიშელი/ ინტერვიუ, მათი საექსპერტო შეხედულებით, წარმატებული ბრენდინგ-კამპანიები ჰქონდათ პარიზს – „Cityof Romance“, ჰონგ-კონგს – „Asia World City“, ნიუ-იორკს – „I Love New-Yourk“, გლაზგოს – „PeopleMake Glasgow“, სიდნეის – „DestinationNSW“და სხვა. 

განვითარებული სახელმწიფოების თავისებურებას, მნიშვნელოვანწილად, განსაზღვრავს ის, რომ ახალი პროდუქტის უდიდესი ნაწილი ინტელექტუალური კაპიტალის ხარჯზე იქმნება. ევროპული ურბანისტიკის კონცეპტუალური საფუძველი, სწორედ, ქალაქის რესურსული უპირატესობა და მისი გამოყენების ფართო შესაძლებლობებია.

 შემოქმედებითი აქტივობის შედეგად მრავალი ქალაქის კულტურა და მათი ბრენდული სახე შეიქმნა, ჩამოყალიბდა ძლიერი ანკლავები და ხელი შეეწყო მათი დადებითი საერთაშორისო რეპუტაციის ფორმირებას. რესურსების ეფექტიანი მართვის მეტი შესაძლებლობები და კრეატიული იდეების სიმრავლე გახდა პარიზის   „სიყვარულის ქალაქის“,  ჰადერსფილდის   „კრეატიული  ქალაქის“,  მილანის “მოდის დედაქალაქის“, ბერლინის „სიყვარულის ფესტივალის“, ჰელსინკის   „ტექნოლოგიური ინოვაციების“, ტილბურგის „მმართველობითი სიახლეების“ ქალაქ-ბრენდებად ჩამოყალიბების წინაპირობა. ქალაქების პოპულარიზაციის და რეპუტაციის ამაღლების ბრენდ-კამპანიებში დიდ ცოდნას იძლევა მსოფლიოს მრავალი ურბანული ცენტრის გამოცდილების შესწავლა, ამის საუკეთესო ნიმუშებია:

 ბარსელონა – მან მსოფლიო აღიარება 1992 წლის ოლიმპიური თამაშების შემდეგ მოიპოვა, იგი გახდა მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე რადიკალური ურბანული ტრანსფორმაციის და საოცარი პრომოციის ნიმუში. ოლიმპიურმა თამაშებმა მკვეთრად აამაღლა ქალაქის საყოველთაო ცნობადობა და გაზარდა ტურისტების რიცხვი, დღეს ამავე მიზნით ქალაქის ადმინისტრაცია თანამედროვე ხელოვნების ინოვაციურ კამპანიებზე დამყარებულ ღონისძიებებს მიმართავს - კინო, მუსიკა, ხელოვნება, მოდის ინდუსტრია და სხვა;

ჰააგა – მისი კრეატიული მარკეტინგის კონცეფციაა „სამართლის და მშვიდობის საერთაშორისო ქალაქი“. ბრენდის თავისებურება განაპირობა იმან, რომ ცხოვრების მაღალი დონის გამო, აქ არ გახდა საჭირო ურბანული განახლება. მნიშვნელოვანი აღიარების მოსაპოვებლად იგი კრეატიულ ფორმებს იყენებს, მან მსოფლიოში პირველმა პრომოციისათვის აუდიო-ვიზუალური ლოგო გამოიყენა;

ბილბაო – ძველი ურბანული სტილიდან თანამედროვე ქალაქად ტრანსფორმაციამ ქალაქის ეკოლოგიური გარემოს გაუმჯობესება და შემდგომ ურბანული განახლება მოიცვა, რამაც ადგილობრივი მოსახლეობის თვითშეფასება აამაღლა და გაზარდა მსოფლიოში ქალაქის ცნობადობა, რაც გამოვლინდა კიდეც ტურისტთა რიცხვის არსებით ზრდაში;

ჰონგ-კონგი – ქალაქმა ჩაატარა ბრენდინგის კამპანია, რომელიც ხაზს უსვამდა მის კოსმოპოლიტურ ფასეულობებს და მიზანს – განიხილებოდეს საეტაპო ქალაქად აზიაში, მისი ლოგო გახდა „ჰონგ-კონგი - მსოფლიო აზიური ქალაქი“.

ცალკეული ღონისძიებით შეუძლებელია ქალაქისათვის საყოველთაო აღიარების მოპოვება, ამისათვის ხანგრძლივი, კომპლექსური მუშაობაა საჭირო, მისი მთავარი რესურსი ადამიანია. ადამიანის გონება, მისი სურვილი, მოტივები, წარმოსახვა და შემოქმედებითი უნარი სულ უფრო ხშირად განიხილება როგორც ქალაქის განვითარების სტრატეგიული რეზერვი, რომელიც თანდათან ანაცვლებს ქალაქის ისეთ ღრებულებებს, როგორიცაა მისი ადგილმდებარეობა, ბუნებრივი რესურსები და ბაზრების სიახლოვე. სწორედ ადამიანების შემოქმედებითი პოტენციალი, კრეატივი და მიზანდასახულობა განსაზღვრავს ქალაქის წარმატებებს.

ქალაქ-ბრენდის შექმნა და მისი განვითარების ძირითადი მიმართულებები

ქალაქების შემოქმედებითი პოტენციალის რეალიზაციისთვის საინტე- რესო პროექტები განახორციელა სააგენტო „კომედიამ“, ეს არის პროგრამა ინიციატივების კრეატიული ქალაქი“ (Creative City Initiative) ჰალდერსფილდში, პროგრამა „შემოქმედებითი პოტენციალის მაქსიმიზაცია“ (Maximizing Creative Potential  Programme) ჰელსინკში. დიდი მნიშვნელობა იქონია  ევროკავშირის „ქალაქის საპილოტო პროექტების პროგრამამ" (Urban Pilot Projecty Programme), რომლის ფარგლებშიც განხორციელდა ევროკომისიის საპილოტე პროგრამა ემპშერ-პარკში (Urban Pilot Programme), /1990-96 წლებში – 33 პროექტი, 108 მლნ. დოლარი, 1997-2000 წწ. – 26 პროქტი-70 მლნ. დოლარი/. პროგრამის მიზანი იყო ქალაქის განახლების ინოვაციური სტრატეგიების მხარდაჭერა. განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო იმ პროექტებს, რომლებიც ხელს უწყობს ქალაქების კონკურენტუნარიანობის ზრდას, სოციალური უთანაბრობის დაძლევას და ქალაქების მდგრადი განვითარების უზრუნველყოფას. ამ პროექტის ფარგლებში საინტერესო იყო კოპენჰაგენში „კონვერსიის“ პროექტის განხორციელება, რომლის ფარგლებშიც ძველი ბაზრის ადგილზე შეიქმნა ურბანული ეკოტექნოლოგიების ცენტრი (CentreForUrban Eco-technology). ქ. პორტოში მოხდა ერთ-ერთი უძველესი ისტორიული რაიონის რეგენერაცია, მისი მოდერნიზება და დანიშნულების ტრანსფორმაცია. ასევე პრიორიტეტული პროგრამა იყო ქალაქების კონკურენტუნარიანობა, რისი მაგალითიც გახდა ინგლისის ქ. სტოუკში კერამიკული დიზაინის ცენტრის გახსნა, რომელმაც ერთმანეთს დაუკავშირა კულტურული ინდუსტრიები, მუზეუმები და ტრადიციული კერამიკული მრეწველობა. ვენეციაში კი, ტრადიციული მრეწველობის ნაცვლად, აქცენტი მდგრად ეკონომიკურ საქმიანობაზე გაკეთდა. ამ მიზნით შეიქმნა საზღვაო ტექნოლოგიების სერვისული ცენტრი (Marine Technology Service Centre), ასევე რეგიონული მნიშვნელობის სამეცნიერო-ტექნოლოგიური პარკი, ახალი მასალების, რესტავრაციის და გარემოს დაცვის კვლევითი ცენტრი. ეკონომიკური რეგენერაციის პროგრამის ფარგლებში როტერდამში განხორციელდა ქალაქის შიდა რეკონსტრუქცია (Inner Cities Programme). აღნიშნულმა „საქალაქო საპილოტე პროექტზე“ დიდი გავლენა იქონია 1998 წ. ვენაში შედგენილმა „სახელმძღვანელო მოქმედებისთვის“ (Framework for action), რამაც აქტუალობა შესძინა ქალაქის პრობლემების კვლევას ევროკავშირის ქვეყნებში, ამ პროექტის შედეგების გათვალისწინებით აშშ-მ მესამე ეტაპის პროექტიც შექმნა / 800 მლნ დოლარი/.

ქალაქ-ბრენდის შექმნას მნიშვნელოვნად განაპირობებს ადამიანის კრეატიული, /ზოგჯერ წარმოუდგენელი/ იდეები, რაც ულტრათანამედროვე, მაღალგანვითარებული ქალაქების წარმოშობას ედება საფუძვლად. კრეატიული ქალაქის იდეაა ის, რომ ნებისმიერ დასახლებას შეუძლია თავისი არსებობის წარმართვა დიდი წარმოსახვის ფონზე, შემოქმედებითი და ნოვატორული ფორმით, „კრეატიული ქალაქის კონცეფციაში ცენტრალური ადგილი ორგანიზაციული კულტურის პრობლემებს უჭირავს, ყველაზე მეტად ნაყოფიერი იდეების შექმნა და ხორცშესხმა არის იქ, სადაც არსებობს თანამშრომლობის და ურთიერთპატივისცემის განწყობა. ეს ნიშნავს იმას, რომ ქალაქებში უნდა არსებობდნენ ლიდერები (მოქალაქეები, ორგანიზატორები), რომელთაც შეეძლებათ ძალაუფლების დათმობა საკუთარი საქმიანობის ეფექტიანობის ამაღლების მიზნით“ [7].

ქალაქის ბრენდინგის წარმატების მნიშვნელოვანი წინაპირობა მის კომპლექსურ ხასიათსა და საქმიანობის სწორად ორგანიზების უნარში მდგომარეობს. სტრატეგიული დაგეგმვის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების ეტაპზე განსაკუთრებული როლი ადგილობრივ ადმინისტრაციას ეკისრება, მან უნდა განსაზღვროს ქალაქის ბრენდ-სტრატეგიის ფორმირების მთლიან სამუშაოზე პასუხისმგებელი სტრუქტურა, შეარჩიოს შესაბამისი კონსალტინგური კომპანიები, შექმნას სამუშაო ჯგუფები, საორგანიზაციო ქსელური სტრუქტურები ანალიტიკური, საპროგნოზო და სარეალიზაციო ბლოკებით. ამასთან, მუნიციპალური და სახელმწიფო ადმინისტრაცია არ არის ქალაქის მართვის ერთადერთი ექსკლუზიურად პასუხისმგებელი სტრუქტურა, უცილებელია იმ სუბიექტების გამოვლენა, რომლებსაც ექნება სისტემის განვითარების გონივრული მართვისათვის საჭირო რესურსები. ამიტომ ხდება საჯარო მმართველობის ფუნქციური ტრანსფორმაცია, მმართველობითი დეცენტრალიზაციის, ხელისუფლების ორგანოების ადმინისტრაციული და ორგანიზაციული საქმიანობის გააქტიურების, საზოგადოებრივი პარტნიორობის ზრდის თვალსაზრისით.

სახელმწიფო სტრუქტურები და კერძო სექტორის ძირითადი ჯგუფები უნდა შეთანხმდნენ ქალაქის განვითარების პერსპექტივების ერთობლივად განსაზღვრის თაობაზე. ევროპის დედაქალაქების ადმინისტრაციული სისტემების ფუნქციონირების შესწავლამ აჩვენა, რომ მათი „შემდგომი აყვავება დამოკიდებულია ქალაქის ორგანიზაციულ პოტენციალზე, რაც განისაზღვრება როგორც უნარი, მოიზიდოს დასახული მიზნების მისაღწევად ყველა ის ორგანიზაცია და ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ ამ პროცესებში თავიანთი დადებითი წვლილის შეტანა“ [8].

2004 წ. ლონდონში გამართულმა ევროპის ქალაქების მერების შეხვედრამ რამდენადმე გასცა პასუხი ძირითად კითხვას, – რა განაპირობებს ქალაქის ბრენდ-კამპანიის წარმატებას? კერძოდ:

-განვითარების კურსის, მისი პოტენციალის და დანიშნულების ცოდნა, ე.ი მომავალში მისი განვითარების ნათელი, დასაბუთებული სურათის არსებობა;

-ქალაქის მოსახლეობის არანაკლებ 1% თავს ლიდერად უნდა მიიჩნევდეს და იქცეოდეს შესაბამისად, საჭიროა ასეთი განწყობების ყოველმხრივი სტიმულირება;

- ქალაქის ფორმირებაში ადამიანების შემოქმედებითი მონაწილეობის ხელის შეწყობა, რისთვისაც საჭიროა გამჭვირვალობის პრინციპებზე დაფუძნებული სისტემის ფარგლებში, რისკიანი გადაწყვეტილებების მიღების წახალისება.

ქალაქის განვითარების კონცეფცია სისტემურობის ფაქტორს უნდა ითვალისწინებდეს, რადგანაც ქალაქის ბრენდად გადაქცევას ვერ უზრუნველყოფს მისი ფუნქციონირების ცალკეული სფეროს განვითარების მოკლევადიანი, ინდივიდუალური გეგმების რეალიზაცია/განსაკუთრებით მსხვილ ქალაქებში/, აუცილებელია ქალაქის კონკურენტუნარიანობის ამაღლების ყოვლისმომცველი სტრატეგიის შემუშავება და საკითხისადმი კომპლექსური მიდგომა.

მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ ქალაქის სწრაფ პროგრესს  შეიძლება „სპეკულაციური საპნის ბუშტის“ ეფექტი ჰქონდეს, რამდენადაც ბრენდ-ქალაქი იწვევს რა დიდ ინტერესს საზოგადოების მხრიდან, ზრდის გარემოს ანთროპოგენულ დატვირთვას, ძვირდება საცხოვრებელი გარემო, იზრდება ადგილობრივი გადასახადები, რაც მოსახლეობის ნაწილს ქალაქის დატოვებას აიძულებს. ამიტომ ბრენდინგის სტრატეგია მეცნიერულ არგუმენტაციას და ოპტიმიზაციის ნორმატიული კრიტერიუმების გამოყენებას მოითხოვს.

ქალაქების რებრენდინგი მთლიანად ქვეყნის ბრენდის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია, ცალკეული ქალაქის ცნობადობის ამაღლება გავლენას ახდენს თავად ქვეყნის იმიჯზე და პირიქით, ამ თვალსაზრისით არსებითი მნიშვნელობა აქვს ქვეყანაში პოლიტიკური სტაბილურობის უზრუნველყოფას და სამართლის პრინციპების დაცვას. თანამედროვე აქტიური ტურისტული და მიგრაციული პროცესების პირობებში, ქვეყნისა და ქალაქების იმიჯის ზრდას მნიშვნელოვნად განაპირობებს კომუნიკაციის და სატრანსპორტო უზრუნველყოფის გამართული სისტემის არსებობა. მაგ. საქართველოს ტურისტული მიმზიდველობა მნიშვნელოვნად გაზარდა ქუთაისის და მესტიის აეროპორტების ამოქმედებამ, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს ამ ქალაქების ბრენდად ფორმირებას. მიუხედავად ტურისტების რიცხვის მკვეთრი ზრდისა, ჯერ კიდევ ვერ ასრულებს თავის ფუნქციას სრულყოფილად საქართველოს ახალი სლოგანი – „საქართველო- სიცოცხლის ქვეყანა“, ჯერ კიდევ ბევრი იდეაა შესაქმნელი, ბევრი პროექტი გასატარებელი, მრავალი ბრენდ-პარამეტრი დასახვეწი, რომ საქართველომ, როგორც ბრენდ-ქვეყანამ, თავისი ადგილი დაიკავოს მსოფლიო ტურისტულ და საინვესტიციო ბაზარზე.

x x x

ქალაქის ბრენდირება მის პოპულარიზაციას ემსახურება, მისი მეშვეობით ხდება ქალაქების წარმატებული იმიჯის ფორმირება და საზოგადოებრივი აღიარების მოპოვება. ადამიანები ბრენდს პერსონალური იდენტიფიცირების საზომად აღიქვამენ, ამიტომ აუცილებელია ისეთი იმიჯის შექმნა, რაც მათ დადებით დამოკიდებულებას გაუჩენს ბრენდ-ქალაქის მიმართ. ბრენდი ინტერსების სტიმულირებას ახდენს და კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღებისათვის განაწყობს მომხმარებელს. გლობალიზაცია და თანამედროვე ინოვაციური ტექნოლოგიები ხელს უწყობს პოზიტიურ ცვლილებებს და ბრენდ-ქალაქების წარმატებას, ბრენდი, თავისთავად გულისხმობს პროგრესს, იგი გამარჯვებასთან ასოცირდება, შესაბამისად, ქალაქების აქტიური საბაზრო პოზიციონირებისათვის, ბრენდინგი ყველაზე მძლავრ და ეფექტიანი ფაქტორია.

ლიტერატურა:

  1. Паркинсон М. Города-предприниматели и местное финансированиею Евроград, 1998 №10, გვ.15-23.
  2. Janiskee R, Historic houses and special events, p.399-402 2012.
  3. www.explore.tandfonline.com
  4. Australian Tourism comission, ATV, 2001.
  5. www.wikipedia.org
  6. Beigl van der Brawn F.Urban competitiveness marketing and the Need bor organizing capacity /urban studies.1999 Vol.36 p.999.
  7. Institute of Business Ethics, 2003 www.profile.com.ge/
  8. Beigl can der,Argen H.K van Meerd, van der Goveming Metropolitan Region». Rotterdam, 1995.